Generalny Inspektor Informacji Finansowej

Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF) opublikował w marcu 2024 roku najnowsze sprawozdanie z zadań nałożonych na niego przez ustawę o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Korzystając z tej okazji, podsumowujemy kluczowe informacje na temat GIIF oraz najważniejsze wnioski ze sprawozdania dotyczącego 2023 roku.

Z pełnym brzmieniem sprawozdania GIIF można zapoznać się tutaj: Sprawozdanie Generalnego Inspektora Informacji Finansowej z realizacji ustawy z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w 2023 roku.

Rola Generalnego Inspektora Informacji Finansowej

Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF) jest to jednoosobowy centralny organ administracji państwowej, który stanowi główny element polskiego systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Funkcjonuje jako sekretarz lub podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów. Jest powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

GIIF realizuje swoje zadania z pomocą jednostki organizacyjnej wyodrębnionej w tym celu w strukturze Ministerstwa Finansów – Departament Informacji Finansowej Ministerstwa Finansów. GIIF wraz z Departamentem Informacji Finansowej jest jednostką analityki finansowej (tzw. Financial Intelligence Unit, FIU), zgodnie z definicją przyjętą w przepisach Unii Europejskiej.

Zadania Generalnego Inspektora Informacji Finansowej

Zadania Generalnego Inspektora Informacji Finansowej są określone w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu z dnia 1 marca 2018 roku, w nowelizacji ustawy AML z dnia 30 marca 2021 roku.

Do zadań GIIF należy:

• analizowanie informacji dotyczących wartości majątkowych, co do których Generalny Inspektor powziął podejrzenie, że mają one związek z przestępstwem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;
• przeprowadzanie procedury wstrzymania transakcji lub blokady rachunku;
• żądanie przekazania informacji o transakcjach i ich udostępnianie;
• przekazywanie uprawnionym organom informacji i dokumentów uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa;
• wymiana informacji z jednostkami współpracującymi;
• sporządzanie krajowej oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu oraz strategii przeciwdziałania tym przestępstwom we współpracy z jednostkami współpracującymi i instytucjami obowiązanymi;
• sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
• wydawanie decyzji w sprawach wpisu na listę osób i podmiotów, przeciwko którym stosuje się szczególne środki ograniczające polegające na zamrożeniu wartości majątkowych, nieudostępnieniu wartości majątkowych w szczególności poprzez nieudzielanie pożyczek, kredytu konsumenckiego lub kredytu hipotecznego, niedokonywanie darowizn, niedokonywanie płatności za towary lub usługi, lub skreślenia z tej listy, a także prowadzenie tej listy;
• współpraca z właściwymi organami innych państw, a także zagranicznymi instytucjami i międzynarodowymi organizacjami zajmującymi się przeciwdziałaniem praniu pieniędzy lub finansowaniu terroryzmu;
• wymiana informacji z zagranicznymi jednostkami analityki finansowej, w tym prowadzenie punktu kontaktowego na potrzeby tej wymiany;
• nakładanie kar administracyjnych, o których mowa w ustawie;
• udostępnianie wiedzy i informacji z zakresu przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych;
• przetwarzanie informacji w trybie określonym w ustawie;
• inicjowanie innych działań w celu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

System teleinformatyczny GIIF

Generalny Inspektor Informacji Finansowej jest administratorem systemu teleinformatycznego mającego na celu wspieranie jego działań w ramach przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. System ten jest platformą zapewniającą bezpieczną komunikację między GIIF a jednostkami współpracującymi, czyli m.in.: organy administracji rządowej, organy administracji samorządowej, inne państwowe jednostki organizacyjne, Najwyższa Izba Kontroli (NIK), Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) oraz Narodowy Bank Polski (NBP).

Zobacz również: System teleinformatyczny GIIF

Raportowanie do GIIF przez instytucje obowiązane

Zgodnie z ustawą AML, instytucje obowiązane muszą współpracować z GIIF w celu przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. W ramach współpracy są zobligowane do przekazywania formularzy identyfikujących instytucję obowiązaną, zawiadomień o transakcjach podejrzanych i ponadprogowych oraz innych informacji, które mogą mieć znaczenie w obszarze AML i CFT.

Zobacz również: Raportowanie do GIIF / Raportowanie do GIIF o transakcjach ponadprogowych / Raportowanie do GIIF o transakcjach podejrzanych

Sprawozdanie Generalnego Inspektora Informacji Finansowej za 2023 rok

Generalny Inspektor Informacji Finansowej w swoim sprawozdaniu za 2023 rok informuje m.in., że:

• GIIF brał udział w przygotowaniu drugiej krajowej oceny ryzyka przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, która została opublikowana pod koniec 2023 roku, a z którą można zapoznać się tutaj.
• GIIF rozpoczął realizację szkoleń zdalnych przeznaczonych dla pracowników instytucji obowiązanych oraz kontynuował wydawanie newsletterów typologicznych kierowanych do instytucji obowiązanych.
• W 2023 roku GIIF po raz pierwszy podjął decyzję w sprawie wpisów na tzw. krajową listę sankcyjną osób, co do których istnieją podejrzenia o ich związki z terroryzmem lub jego finansowaniem.
• W 2023 roku GIIF zanotował istotny wzrost liczby wszczętych postępowań analitycznych, a także liczby tzw. głównych zawiadomień do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy / finansowania terroryzmu (o ok. 45,1% w stosunku do danych z 2022 roku) oraz liczby zablokowanych rachunków (o ok. 60,8% w porównaniu do danych za 2022 rok).
• W 2023 roku liczba zawiadomień opisowych o działalności i transakcjach podejrzanych (tzw. SAR, Suspicious Activity Reports) była najwyższa w historii i wyniosła blisko 4850, co stanowi 5% więcej niż w roku 2022.
• W 2023 roku GIIF otrzymał zawiadomienia o 46,25 mln transakcji ponadprogowych, co stanowi wzrost o 8% w stosunku do roku 2022.
• GIIF wszczął w 2023 roku 3443 postępowań analitycznych dotyczących podejrzenia prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, czyli w porównaniu z 2022 rokiem o ok. 59% więcej. W wyniku przeprowadzonych analiz do prokuratur zostało przekazanych 473 tzw. zawiadomień głównych, czyli o ok. 45% więcej niż w poprzednim roku, ale wciąż mniej o ok. 9% od rekordowego 2021 roku.
• GIIF, po otrzymaniu od instytucji obowiązanych zawiadomień, dokonał blokad 679 rachunków, na których zgromadzono środki o łącznej wartości ok. 152,5 mln zł oraz wstrzymał 52 transakcje na łączną kwotę ok. 4,3 mln zł. Wartość tych blokad rachunków i wstrzymanych transakcji wzrosła w porównaniu z rokiem 2022 o ok. 36,2% przy jednoczesnym ok. 73,2% wzroście liczby zablokowanych rachunków.
• Z własnej inicjatywy GIIF dokonał blokad 461 rachunków na łączną kwotę ok. 227,9 mln zł oraz wstrzymał 7 transakcji o wartości ok. 10,0 mln. zł. Wartość tych blokad i wstrzymanych transakcji (z uwzględnieniem zrealizowanych z inicjatywy GIIF przez zagraniczne jednostki analityki finansowej) wyniosła ponad 394 mln zł, czyli o około 138% więcej niż w 2022 roku.
• Na podstawie informacji, które wpłynęły do GIIF od sygnalistów, w 2023 roku zostało założonych 78 spraw w rejestrze sygnałów społecznych.
• W 2023 roku GIIF przeprowadził 9 kontroli w instytucjach obowiązanych, w wyniku których ujawnionych zostało 157 nieprawidłowości w realizowaniu przez instytucje obowiązane obowiązków wynikających z ustawy AML. Dodatkowo, swoje kontrole przeprowadziły też instytucje nadzorujące takie jak NBP czy KNF – w liczbie 603.

Warto zwrócić uwagę na to, że GIIF oprócz działalności nadzorczej pełni też istotną rolę edukacyjną poprzez wyjaśnianie w komunikatach GIIF zawiłości związanych z rozumieniem niektórych przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Co istotne, poza wydawaniem kar od września 2023 roku GIIF za pomocą szkoleń przybliża wiedzę istotną dla instytucji obowiązanych. Informacje o tych szkoleniach są regularnie publikowane w ramach komunikatów GIIF.

Zobacz kompletny dokument: Sprawozdanie Generalnego Inspektora Informacji Finansowej z realizacji ustawy z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w 2023 roku