Poradnik AML dla lombardów

Pod koniec czerwca 2023 roku Prezydent podpisał ustawę o konsumenckiej pożyczce lombardowej (z dnia 14 kwietnia 2023 roku, którą w tym artykule będziemy nazywać ustawą lombardową), która nakłada na lombardy nowe obowiązki – również te, które są opisane w ustawie AML. Ustawa lombardowa została określona jako rewolucja zarówno dla klientów, jak i przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową.

W tym kompendium wiedzy na temat AML dla lombardów skupimy się na wyjaśnieniu najważniejszych kwestii związanych z nowymi zadaniami nałożonymi na te podmioty, w tym:

• Jakie nowe obowiązki mają przedsiębiorcy prowadzący działalność lombardową?
• Jak lombardy powinny przeciwdziałać praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu?
• Od kiedy lombardy muszą zacząć stosować się do zapisów ustawy AML?
• Na co przedsiębiorcy prowadzący działalność lombardową muszą zwrócić szczególną uwagę, dostosowując się do nowych wymogów?

Wpływ zmian prawnych na działalność lombardów

Trudno określić, jak duża liczba przedsiębiorców prowadzących lombardy musi dokonać zmian w swoim biznesie. Próbował to szacować Związek Pracodawców Polskich w raporcie z maja 2021 roku dotyczącym działalności lombardowej i wskazał w tym dokumencie, że zmiana ta może dotyczyć od 3.000 do nawet 40.000 firm.

Powodem tak dużej rozbieżności jest fakt, że już od 2016 roku, odkąd ustawodawca podjął pierwszą próbę regulacji działalności udzielających kredytów konsumenckich za pomocą ustawy o kredycie konsumenckim, firmy prowadzące działalność lombardową starały się omijać zmiany na wszelki możliwy sposób. Robiły to między innymi poprzez prowadzenie działalności pod innym kodem PKD, zawieranie umów sprzedaży z prawem odkupu rzeczy lub na odpłatne przechowywanie przedmiotu.

Wspomniany raport z jednej strony za pozytywne wskazuje fakt, że lombardy – zwłaszcza w dobie rosnących kosztów życia – wspierały klientów, oferując im możliwość szybkiego pozyskania gotówki. W dobie inflacji, pandemii czy wojny w Ukrainie było to bardzo pomocne dla niejednego konsumenta.

Jednak z drugiej strony, ten sam raport wskazuje, że omijanie przepisów prawa doprowadziło do wielu nieprawidłowości, które sprawiały, że w niejednym lombardzie rzeczywiste koszty udzielenia pożyczki były wyższe od innych szybkich kredytów konsumenckich. Zgodnie z tym raportem, nierzadko konsument dowiadywał się o ukrytych kosztach dopiero wtedy, kiedy już podpisał umowę, a warunki umowy często ulegały zmianie w czasie jej trwania.

Działalność lombardów musi być zmieniona po wejściu w życie nowej ustawy lombardowej oraz zmiany w ustawie AML. To niewątpliwie przekłada się na przykład na dodatkowe koszty prowadzenia firmy. W szczególności należy zwrócić uwagę, że przepisy prawa przewidują domniemanie pożyczki lombardowej dla wskazanych powyżej działań.

Jakie wymogi wskazane przez ustawę lombardową musi spełnić przedsiębiorca, żeby móc prowadzić działalność lombardową?

Ustawodawca już w pierwszych artykułach ustawy lombardowej definiuje, kto może zawierać konsumencką pożyczkę lombardową. Aby móc zawrzeć umowę konsumenckiej pożyczki lombardowej lub sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego należy być przedsiębiorcą wykonującym działalność lombardową. Co to oznacza w praktyce?

Jak podaje ustawa lombardowa oraz Komisja Nadzoru Finansowego w piśmie z 18 września 2023 roku, przedsiębiorca chcący prowadzić działalność lombardową, musi spełnić wszystkie poniższe punkty:

1. Prowadzić działalność w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółki akcyjnej.

2. Kapitał zakładowy przedsiębiorstwa musi być pokryty wyłącznie wkładem pieniężnym, a środki na pokrycie tego kapitału nie mogą pochodzić z kredytu, pożyczki, emisji obligacji lub ze źródeł nieudokumentowanych.

3. Jeżeli działalność jest prowadzona w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, to jej minimalny kapitał zakładowy musi wynosić 50.000 zł.

4. Członkiem zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej, a także likwidatorem lub prokurentem spółki może być tylko osoba, która nie była prawomocnie skazana za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub za przestępstwo skarbowe.

Dodatkowo, taki przedsiębiorca może używać słowa „lombard” w nazwie firmy, a także w reklamie swoich usług. Pozostałe podmioty, czyli te niespełniające opisanych wyżej wymagań, nie mogą używać określenia „lombard”, co niewątpliwie może wpłynąć na obniżenie ich przychodów.

Co w praktyce oznacza, że prowadzenie lombardu staje się działalnością regulowaną?

Przedsiębiorcy prowadzący działalność lombardową od 7 stycznia 2024 roku mają obowiązek uzyskania wpisu do rejestru działalności lombardowej. Rejestr ten jest prowadzony przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF). Wpis do rejestru mogą uzyskać wyłącznie te podmioty, które łącznie spełnią cztery wymagania opisane we wcześniejszej części artykułu.

Przedsiębiorcy, którzy rozpoczęli działalność lombardową przed 7 stycznia 2024 roku, będą mogli ją prowadzić bez wpisu do rejestru do 7 lipca 2024 roku. Złożenie wniosku do tego dnia pozwoli na kontynuowanie działalności lombardowej bez wpisu do rejestru, ale wyłącznie do dnia prawomocnego rozpatrzenia tego wniosku.

Pamiętaj!

Zawarcie umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej lub sprzedaż przedmiotu zabezpieczenia lombardowego bez wpisu do rejestru działalności lombardowej podlega karze grzywny do 500.000 zł.

Dlaczego działalność lombardowa podlega ustawie AML? I co oznacza, że lombard jest instytucją obowiązaną?

Przepisy ustawy lombardowej wprost mówią o tym, że przedsiębiorcy prowadzący działalność lombardową zaliczają się do instytucji obowiązanych, które muszą stosować się do regulacji zawartych w ustawie AML.

Gdyby jednak szukać przyczyny tej regulacji, należy sięgnąć do celów wprowadzenia przepisów AML nie tylko w Polsce, ale i w Unii Europejskiej. Chodzi o ograniczenie możliwości dostępu do gotówki dla osób popełniających przestępstwa. Z punktu widzenia tak ustawy AML, jak i interesu społecznego, jest to właściwy kierunek zmian.

Lombardy od dnia 7 stycznia 2024 roku muszą realizować szereg nowych obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, m.in.:

1. Sporządzić ocenę ryzyka AML dla lombardu.

2. Wprowadzić procedury AML wraz z wymaganymi przez ustawę AML załącznikami (w tym procedurę anonimowego zgłoszenia naruszeń).

3. Stosować środki bezpieczeństwa finansowego i oceniać ryzyko prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu w ramach kontaktów z klientami lub przeprowadzania transakcji okazjonalnej.

4. Stosować szczególne środki bezpieczeństwa finansowego w postaci weryfikacji klientów, czyli na przykład sprawdzać, czy dana osoba znajduje się na listach restrykcyjnych.

5. Wyznaczyć w lombardzie osobę odpowiedzialną za przestrzeganie przepisów ustawy AML.

6. Przeszkolić pracowników podczas szkolenia z tematyki AML.

7. Dbać o stałe aktualizowanie procedur i dokumentów dotyczących AML.

8. Dbać o właściwe przechowywanie dokumentacji AML.

9. Dokonywać zgłoszeń do właściwych organów na temat transakcji podejrzanych oraz transakcji ponadprogowych.

Pamiętaj!

Nieprzestrzeganie przepisów ustawy AML może narazić lombard nie tylko na kary i sankcje administracyjne. Pośrednim skutkiem może być również zakaz wykonywania działalności lombardowej.

Ocena ryzyka AML oraz procedura AML w działalności lombardowej

Spośród wszystkich wymienionych powyżej obowiązków lombardów w ramach przeciwdziałania praniu pieniędzy, najtrudniejszymi mogą okazać się: sporządzenie dobrej oceny ryzyka AML, przygotowanie prawidłowej procedury AML oraz właściwe zastosowanie środków bezpieczeństwa finansowego.

Dobrze przygotowane dokumenty oceny ryzyka oraz procedury wewnętrznej mają bezpośredni wpływ na zastosowanie właściwych środków bezpieczeństwa finansowego.

Więcej szczegółowych informacji na ten temat publikujemy w artykułach:

• Jak stosować zasady due diligence w kontekście analizy i oceny ryzyka AML?
• Kto musi wdrożyć procedurę wewnętrzną AML i co powinna ona zawierać?
• Jak właściwie stosować środki bezpieczeństwa finansowego?

Środki bezpieczeństwa finansowego w działalności lombardowej

W ustawie AML jednym z najważniejszych środków bezpieczeństwa finansowego jest identyfikacja i weryfikacja klienta. To podstawowy środek i jako taki jest możliwy do zastosowania również w działalności lombardowej.

Aby móc skutecznie zawrzeć z klientem umowę o konsumenckiej pożyczce lombardowej (określanej również jako pożyczka pod zastaw), przedsiębiorca musi zawrzeć ją w formie pisemnej. Istotnym elementem tej umowy jest oznaczenie stron. W tym właśnie miejscu duża rolę odgrywa weryfikacja klienta lombardu, czyli sprawdzenie dokumentu tożsamości i ocenienie, czy klient jest rzeczywiście tym, za kogo się podaje.

Innym, równie ważnym, środkiem bezpieczeństwa finansowego jest badanie źródła pochodzenia majątku klienta. Może się to wydawać trudne w przypadku transakcji gotówkowych. W tym przypadku z pomocą przychodzą przepisy ustawy lombardowej. Wskazano tu, że zabezpieczenie na przedmiocie pożyczki można ustalić tylko na ruchomości, czyli na każdej rzeczy, która nie jest gruntem lub nie jest trwale złączona z gruntem.

Aby zabezpieczenie było skuteczne, klient lombardu musi udowodnić:

1. Fakt bycia właścicielem ruchomości, na której ustanawia się zabezpieczenie dla pożyczki lombardowej.

2. Zgodę na ustanowienie zabezpieczenia na ruchomości wtedy, gdy klient nie jest jedynym właścicielem ruchomości.

Tym samym, przedsiębiorca prowadzący działalność lombardową ma prawo zapytać o dowód zakupu danej rzeczy (paragon, faktura). Przepisy ustawy AML wskazują, że w przypadku wątpliwości lombard może domagać się dodatkowego potwierdzenia faktu, że dana ruchomość należy do klienta.

Chociaż ustawa daje prawo do odstąpienia umowy (przed zawarciem lub po zawarciu) albo od dokonania transakcji okazjonalnej, to przepisy wyraźnie wskazują, że przedsiębiorca musi się najpierw podjąć oszacowania ryzyka i zastosować odpowiedni środek bezpieczeństwa finansowego. Należy pamiętać, że ryzyko należy szacować realnie – na przykład trudno uwierzyć, że osoba niemająca dachu nad głową weszła w posiadanie drogiego auta czy komputera.

Pamiętaj!

Informację o zastosowaniu środków bezpieczeństwa finansowego oraz wszelkie utrudnienia w ich stosowaniu należy odnotować pisemnie (lub elektronicznie w dokumentacji klienta). W przypadku podejrzanej transakcji lub na wniosek właściwego organu takie dokumenty należy udostępnić (co ważne nawet do 5 lat wstecz lub dłużej, o ile to będzie konieczne).

Kontrole działalności lombardowej pod kątem zgodności z ustawą lombardową i ustawą AML

Skoro wspominamy o „właściwych organach”, to warto w tym kontekście wyjaśnić, kto może kontrolować przedsiębiorstwa prowadzące działalność lombardową. W przypadku ustawy lombardowej jest to Inspekcja Handlowa, zaś w przypadku ustawy AML albo może być wskazany ten sam organ, albo jest to Generalny Inspektor Informacji Finansowej.

Jak prowadzić działalność lombardową w zgodzie z nowymi przepisami?

Chcąc dostosować działalność lombardu do nowych przepisów, przedsiębiorcy muszą wykonać ogromną ilość pracy. Wszelkie obowiązki prawne i administracyjne można w swoim lombardzie wdrażać samodzielnie, ale można również zaufać zewnętrznym specjalistom i dzięki temu móc skupić się na spokojnym prowadzeniu biznesu.

Chcesz sprawnie i w rozsądnej cenie wypełniać obowiązki AML? Skontaktuj się z nami i skorzystaj z pakietu AML dla lombardów, który obejmuje m.in. dokumenty AML dla lombardów oraz certyfikat AML dla lombardów!
dok@iaml.com.pl