Przeciwdziałanie proliferacji broni masowego rażenia

Jednym z elementów szeroko rozumianych działań z obszaru AML i CFT jest przeciwdziałanie proliferacji broni masowego rażenia. Dużo pisze i mówi się o praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, ale proliferacja często bywa pomijana w analizach i informacjach medialnych. W tym artykule wypełniamy tę lukę i wyjaśniamy, czym jest proliferacja broni masowego rażenia oraz jakie dokumenty dotyczą nieproliferacji, czyli zapobieganiu jej.

Co to jest proliferacja broni masowego rażenia?

Jednym z poważnych problemów, z jakimi społeczność obecnie mierzy się na gruncie międzynarodowym jest terroryzm. A jednym z zagrożeń w tym obszarze jest niebezpieczeństwo wykorzystania w zamachach terrorystycznych broni masowego rażenia.

Broń masowego rażenia (BMR) to każda broń, której użycie może doprowadzić do porażenia dużej liczby ludzi i zwierząt, a także do zniszczenia dużego obszaru. Celem tego rodzaju broni nie jest jedynie precyzyjna eliminacja przeciwnika, ale dotknięcie skutkami tej broni możliwie jak największej populacji oraz jak najbardziej rozległego terenu. Bronią masowego rażenia może być m.in. broń jądrowa, chemiczna, biologiczna i radiologiczna.

Proliferacja broni masowego rażenia (w zakresie związanym z AML i CFT) jest to rozprzestrzenianie broni masowego rażenia, w tym jej rozwój, przemyt oraz transfer. Przedmiotem proliferacji mogą być też materiały, surowce, urządzenia oraz wiedza, które mogą mieć podwójne zastosowanie, tzn. służyć zarówno w sektorze cywilnym, jak i wojskowym.

Samo słowo proliferacja oznacza silne rozrastanie się czegoś, gwałtowny rozwój, rozprzestrzenianie się, odradzanie się, możliwość odnawiania się.

Czym jest przeciwdziałanie proliferacji broni masowego rażenia?

Ponieważ proliferacja broni masowego rażenia jest poważnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego, istnieje konieczność wprowadzania zabezpieczeń, które chronią zarówno przed produkcją, jak i rozpowszechnianiem tego rodzaju broni m.in. przez terrorystów.

Przeciwdziałanie proliferacji broni masowego rażenia to ogół działań, które mają na celu minimalizację ryzyka wykorzystania tej broni. Aktywności podejmowane w ramach przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu obejmują również przeciwdziałanie proliferacji broni masowego rażenia. Czasem nawet, zamiast AML i CFT używa się znacznie szerszego określenia przeciwdziałaniu praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu i proliferacji broni masowego rażenia.

Regulacje dotyczące przeciwdziałania proliferacji BMR

Pierwsze działania podejmowane na szczeblach rządowych, związane z przeciwdziałaniem proliferacji broni masowego rażenia, miały miejsce po użyciu gazów bojowych podczas I wojny światowej. W 1925 roku pierwsze 44 państwa podpisały i ratyfikowały Protokół o zakazie używania w czasie wojny gazów duszących, trujących lub podobnych oraz środków wojny bakteriologicznej. W 2020 roku stronami tego porozumienia było już 142 państw.

Ważnymi krokami w walce z proliferacją broni masowego rażenia były m.in. dokumenty: Konwencja o zakazie prowadzenia badań, produkcji i gromadzenia zapasów broni bakteriologicznej (biologicznej) i toksycznej oraz ich zniszczeniu (z 1972 roku), a także Konwencja o zakazie prowadzenia badań, produkcji, składowania i użycia broni chemicznej oraz o zniszczeniu jej zapasów (z 1995 roku).

Kluczowy dla przeciwdziałania proliferacji broni masowego rażenia był Traktat o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej z 1968 roku. Do końca 2003 roku ratyfikowało go 189 państw – więcej niż jakikolwiek inny traktat.

W 2003 roku w Unii Europejskiej zatwierdzono i przyjęto Strategię UE przeciw rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia. W ramach tej strategii opracowano trzy istotne dokumenty: Zbiór podstawowych zasad dla strategii UE przeciwko proliferacji broni masowego rażenia, Plan działania na rzecz implementacji podstawowych zasad strategii UE przeciwko proliferacji broni masowego rażenia oraz Deklaracja w sprawie nieproliferacji broni masowego rażenia. Działaniami podjętymi w wyniku tych porozumień było m.in. stworzenie sieci europejskich ośrodków naukowo-badawczych oraz wprowadzenie klauzuli nieproliferacji do umów UE z krajami trzecimi.

Zapobieganie proliferacji broni masowego rażenia w Polsce

Polska jest aktywnym uczestnikiem wielu porozumień i konwencji dotyczących przeciwdziałaniu proliferacji broni masowego rażenia. Do polskiego prawa zostały wprowadzone regulacje, które mają na celu spełnienie międzynarodowych standardów w tym zakresie.

Służbą specjalną o uprawnieniach śledczych, która w Polsce ma ustawowy obowiązek rozpoznawania, przeciwdziałania i zwalczania przestępstw związanych z proliferacją broni masowego rażenia, jest Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego.