Puste faktury a pranie pieniędzy

Puste faktury są poważnym problemem z punktu widzenia państwa, ponieważ obniżają przychody w jego budżecie. Mogą mieć też powiązania z procederami prania pieniędzy – czasem nawet na bardzo dużą skalę. Z tych powodów wystawianie pustych faktur i obrót nimi są restrykcyjnie traktowane przez przepisy prawne oraz organy ścigania – grożą za nie poważne konsekwencje karno-skarbowe.

Co to są puste faktury?

Puste faktury są nazywane również fakturami fikcyjnymi i są jednym z rodzajów faktur nierzetelnych.

Puste faktury są to faktury nieodzwierciedlające rzeczywistych czynności gospodarczych. Odnoszą się one do sprzedaży, które nie miały miejsca, a zatem nie towarzyszą żadnym realnym transakcjom między wskazanymi na tych fakturach podmiotami.

Oszustwa związane z wystawianiem fikcyjnych faktur i obrotem nimi mogą mieć bardzo różny charakter. Czasem jest to wynik pomyłki lub zaniedbania przedsiębiorcy. Często mają na celu świadome zmniejszenie podatku dochodowego i podatku VAT. Może to także być zakrojony na szeroką skalę proceder prania pieniędzy.

Użycie pustych faktur ma poważne skutki podatkowe i karne w każdej z powyższych sytuacji, niezależnie od intencji wystawcy oraz nabywcy. Co ważne, konsekwencje ponoszą obie strony – zarówno wystawca fikcyjnej faktury, jak i jej nabywca.

Puste faktury można podzielić na trzy grupy odzwierciadlające trzy odrębne sytuacje:

1. Faktura nie dokumentuje żadnej realnej transakcji, czyli nie ma związku z dostawą towarów lub świadczeniem usług przez podmiot wystawiający fakturę ani żaden inny.

2. Faktura dokumentuje realną transakcję, ale taką, która jest realizowana przez inny podmiot niż wystawiający fakturę.

3. Faktura dokumentuje realną transakcję, ale jest to taka faktura, która jest wystawiona przez firmanta, czyli ma na celu zatajenie przed nabywcą podmiotu realizującego usługę lub dostawę towarów.

Konsekwencje pustych faktur

Wystawianie pustych faktur i obrót nimi to przestępstwa, za które grożą surowe konsekwencje opisane w kodeksie karnym skarbowym, kodeksie karnym i ustawie o VAT.

Kodeks karny skarbowy mówi, że:

• Art. 62 § 1: Kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych.
• Art. 62 § 2: Kto fakturę lub rachunek wystawia w sposób nierzetelny albo takim dokumentem się posługuje, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od roku, albo obu tym karom łącznie.

W powyższych sytuacjach wysokość stawki dziennej ustala sąd i zależy ona od wartości wynagrodzenia minimalnego, dochodów sprawcy, jego sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i możliwości zarobkowych. Stawka dzienna nie może być niższa niż 1/30 wynagrodzenia minimalnego ani wyższa niż jej 400-krotność.

Kodeks karny zakłada, że:

• Art. 270a § 1: Kto, w celu użycia za autentyczną, podrabia lub przerabia fakturę w zakresie okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury jako autentycznej używa, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
• Art. 271a § 1: Kto wystawia fakturę lub faktury, zawierające kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest znaczna, poświadczając nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury lub faktur używa, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
• Art. 277a § 1: Kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 270a § 1 albo art. 271a § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności.

Ustawa o VAT wskazuje, że:

• Art. 112c. ust. 1: W zakresie, w jakim w przypadkach, o których mowa w art. 112b ust. 1 pkt 1, ust. 2 pkt 1 oraz ust. 2a, odpowiednio zaniżona kwota zobowiązania podatkowego, zawyżona kwota zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego, zawyżona kwota różnicy podatku do obniżenia kwoty podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe, lub wykazanie kwoty zwrotu różnicy podatku lub kwoty zwrotu podatku naliczonego, lub kwoty różnicy podatku do obniżenia za następne okresy rozliczeniowe, w miejsce wykazania kwoty zobowiązania podatkowego podlegającego wpłacie na rachunek urzędu skarbowego, wynikają w całości lub w części z obniżenia kwoty podatku należnego o kwoty podatku naliczonego wynikające z faktur, które:
  1) zostały wystawione przez podmiot nieistniejący,
  2) stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,
  3) podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,
  4) potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i art. 83 Kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności
  – wysokość dodatkowego zobowiązania podatkowego w części dotyczącej podatku naliczonego wynikającego z powyższych faktur wynosi 100%.
• Art. 88 ust. 3a pkt. 4: Nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku, gdy: […]
  4) wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne:
  a) stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,
  b) podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,
  c) potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności.

Puste faktury a AML

Wystawianie pustych faktur i obrót nimi może mieć także konsekwencje karne za udział w procederze prania pieniędzy z art. 299 kodeksu karnego.

Kodeks karny zakłada, że:

• Art. 299 § 1: Kto środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego, przyjmuje, posiada, używa, przekazuje lub wywozi za granicę, ukrywa, dokonuje ich transferu lub konwersji, pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
• Art. 299 § 2: Karze określonej w § 1 podlega, kto będąc pracownikiem lub działając w imieniu lub na rzecz banku, instytucji finansowej lub kredytowej lub innego podmiotu, na którym na podstawie przepisów prawa ciąży obowiązek rejestracji transakcji i osób dokonujących transakcji, przyjmuje, wbrew przepisom, środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, dokonuje ich transferu lub konwersji, lub przyjmuje je w innych okolicznościach wzbudzających uzasadnione podejrzenie, że stanowią one przedmiot czynu określonego w § 1, lub świadczy inne usługi mające ukryć ich przestępne pochodzenie lub usługi w zabezpieczeniu przed zajęciem.
• Art. 299 § 7: W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2, sąd orzeka przepadek przedmiotów pochodzących bezpośrednio albo pośrednio z przestępstwa, a także korzyści z tego przestępstwa lub ich równowartość, chociażby nie stanowiły one własności sprawcy. Przepadku nie orzeka się w całości lub w części, jeżeli przedmiot, korzyść lub jej równowartość podlega zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi.

Jak uniknąć skutków wystawienia pustej faktury?

Pusta faktura może być rezultatem zmiany sytuacji, pomyłki lub niedopatrzenia, a nie celowym oszustwem. Może to na przykład być sytuacja, gdy sprzedawca wystawił fakturę na objęte transakcją towary, ale – z jakiegokolwiek powodu – ostatecznie nie zostały one sprzedane nabywcy.

Po wykryciu takiej faktury, jej wystawca powinien jak najszybciej – zanim urząd skarbowy wykryje uchybienie – dokonać odpowiedniej korekty. Jeśli dokument nie został jeszcze dostarczony nabywcy, wtedy wystarczy go anulować. A gdy nabywca już go otrzymał, wtedy należy wystawić fakturę korygującą. W tym drugim przypadku konieczna jest też korekta podatku VAT (w rejestrze VAT i w pliku JPK) po stronie zarówno wystawcy, jak i nabywcy, a następnie zwrot nielegalnie uzyskanej należności publicznoprawnej.