System Informacji Finansowej

Ustawa o Systemie Informacji Finansowej (SInF) z dnia 1 grudnia 2022 roku (Dz. U. 2023 poz. 180) określa zasady funkcjonowania systemu, w którym są gromadzone informacje m.in. o otwartych i zamkniętych rachunkach w bankach, SKOK-ach, biurach maklerskich i innych podmiotach, a także o skrytkach sejfowych. Wdrożenie Systemu Informacji Finansowej to również nowy obowiązek sprawozdawczy, którego celem jest przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Organem właściwym w sprawach SInF jest Szef Krajowej Administracji Skarbowej. Pierwsze przekazywanie informacji do SINF rozpoczęło się 10 kwietnia 2023 roku.

System Informacji Finansowej w odpowiedzi na wymagania UE

Jako jeden z krajów członkowskich, Polska ma obowiązek włączenia do krajowego porządku prawnego przepisów unijnych dotyczących umożliwienia identyfikacji osób i podmiotów, które posiadają lub kontrolują rachunki płatnicze, rachunki bankowe oraz skrytki depozytowe.

Podejmowane przez polski rząd działania, które mają na celu przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, są realizowane w odpowiedzi na konieczność wdrożenia dwóch unijnych dyrektyw w zakresie AML i CFT:

1. Dyrektywa 2018/843 z 30 maja 2018 zmieniająca dyrektywę 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu – zgodnie z tą dyrektywą, każde państwo członkowskie UE jest zobowiązane do ustanowienia rejestru lub systemu, który umożliwi szybką identyfikację osób fizycznych lub prawnych, które posiadają lub kontrolują rachunki płatnicze, rachunki bankowe oraz skrytki depozytowe.
2. Dyrektywa 2019/1153 z 20 czerwca 2019 ustanawiająca zasady ułatwiające korzystanie z informacji finansowych i innych informacji w celu zapobiegania niektórym przestępstwom, ich wykrywania, prowadzenia dochodzeń w ich sprawie lub ich ścigania – ta dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie UE do wyznaczenia organów krajowych właściwych w sprawach zapobiegania przestępstwom, ich wykrywania, prowadzenia dochodzeń w ich sprawie lub ich ścigania, które powinny mieć dostęp do informacji przechowywanych we wspomnianym wcześniej rejestrze lub systemie wyszukiwania danych.

Ustawa o Systemie Informacji Finansowej

Rozwiązania wdrażane na mocy ustawy o Systemie Informacji Finansowej umożliwiają dostęp do informacji na temat produktów służących do gromadzenia, przechowywania lub inwestowania środków finansowych.

Ustawa ma na celu zwiększenie transparentności przepływów finansowych dokonywanych w systemie finansowym, a co za tym idzie skuteczniejsze funkcjonowanie organów odpowiedzialnych za detekcję środków finansowych pochodzących z działalności o charakterze przestępczym lub służących finansowaniu działalności terrorystycznej.

Celem ustawy jest usprawnienie pracy, ograniczenie kosztów oraz zmniejszenie biurokracji w pracy organów administracji publicznej i instytucji finansowych. Nowe rozwiązanie umożliwia też prowadzenie działań prewencyjnych polegających na analizie danych gromadzonych w systemie po to, aby móc wytypować te rachunki, które mogą być wykorzystywane do działalności przestępczej.

Ustawa o Systemie Informacji Finansowej określa m.in.:

• instytucje zobligowane do przekazywania danych do Systemu Informacji Finansowej,
• zakres informacji, które muszą być przekazywane do Systemu Informacji Finansowej,
• podmioty uprawnione do pozyskiwania danych z Systemu Informacji Finansowej,
• zasady ochrony informacji przetwarzanych w ramach Systemu Informacji Finansowej.

Art. 3 pkt 2 ustawy wskazuje katalog instytucji zobowiązanych do przekazywania informacji do SInF. Co ważne, katalog instytucji zobowiązanych w rozumieniu ustawy o SInF nie jest tożsamy z katalogiem instytucji obowiązanych, o których mowa w ustawie z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Te dwa katalogi mają części wspólne, ale nie można utożsamiać instytucji zobowiązanych w rozumieniu ustawy o SInF z instytucjami obowiązanymi w rozumieniu ustawy AML. W związku z tym konieczne było zdefiniowanie w ustawie o SInF tych podmiotów, na które został nałożony obowiązek przekazywania informacji o rachunkach.

Ustawa o SInF zawiera przepisy przejściowe i dostosowujące. Przewidziano w niej, że przekazywanie informacji rejestrowanych przez podmioty zobowiązane rozpocznie się etapami.

1. Od 10 kwietnia 2023 roku – termin ten dotyczy oddziałów instytucji kredytowych i spółdzielczych, kas oszczędnościowo-kredytowych oraz NBP.
2. Od 10 czerwca 2023 roku – ten termin obowiązuje w przypadku krajowych instytucji płatniczych, instytucji pieniądza elektronicznego, a także oddziałów unijnych i zagranicznych instytucji pieniądza elektronicznego, przedsiębiorców, w tym przedsiębiorców zagranicznych prowadzących działalność gospodarczą w zakresie udostępniania skrytek sejfowych.
3. Od 10 września 2023 roku – ta data dotyczy małych instytucji płatniczych, firm inwestycyjnych oraz banków powierniczych.

W Systemie Informacji Finansowej są gromadzone, przetwarzane i udostępniane informacje o:

• otwartych i zamkniętych rachunkach bankowych,
• rachunkach w SKOK-ach,
• rachunkach płatniczych w innych podmiotach,
• rachunkach papierów wartościowych,
• rachunkach zbiorczych wraz z rachunkami pieniężnymi służącymi do ich obsługi,
• umowach dotyczących udostępnienia skrytek sejfowych.

Nieprzekazanie wymaganych informacji do Systemu Informacji Finansowej, jak również przekazanie nieprawdziwych lub niekompletnych informacji, będzie podlegało wysokiej karze pieniężnej – do 1,5 mln zł.

Z Systemu Informacji Finansowej mogą korzystać organy ścigania w celu walki z przestępczością, m.in.: Policja, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służba Wywiadu Wojskowego, Żandarmeria Wojskowa, Straż Graniczna, Generalny Inspektor Informacji Finansowej oraz Krajowa Administracja Skarbowa.

Informacje rejestrowane są przetwarzane w SInF przez 5 lat od dnia zamknięcia rachunku albo zakończenia obowiązywania umowy, o której mowa w art. 4 pkt 2 ustawy.